ÇOCUKLARDA EK GIDAYA GEÇİŞ

ÇOCUKLARDA EK GIDAYA GEÇİŞ

Anne sütü bebeğin ilk 6 ayında hayati önem taşımaktadır. İlk 6 ayda bebekler mutlaka ve yalnızca anne sütü ile beslenmelidirler. Anne sütü yaşayan bir sıvıdır. Bu nedenle bebeğin ihtiyacına göre içeriği değişmektedir. Bu mucizeden tüm bebeklerin faydalanması sağlanmalıdır. Bebeklik dönemindeki doğru ve dengeli beslenme büyüme gelişme için şarttır.  

Tamamlayıcı beslenme  (ek gıdalar), 6. aydan sonra tek başına anne sütünün  yetmemesi nedeniyle, besin ihtiyaçlarını karşılamak için anne sütüne ek olarak anne sütü dışındaki yiyecek ve içeceklerin bebek beslenmesine eklenmesidir. 

Bebeğin anne karnına düşmesinden 2 yaşına kadar geçen ilk 1000 günlük dönem çok önemlidir. Bu dönemde büyüme gelişme çok hızlıdır. Buna bağlı olarak makro ve mikro besin ihtiyaçları çok artmıştır. Beyin gelişiminin %90’ının tamamlandığı, bağırsaktaki faydalı bakterilerin geliştiği bu dönem hayati bir önem taşır.

Sağlıklı bir tamamlayıcı beslenme için;

  1. Zamanında beslenme
  2. Yeterli beslenme
  3. Kaliteli beslenme
  4. Güvenli beslenme
  5. Keyifli beslenme şarttır.

Bebeğin ek gıdaya başlaması için en uygun zaman 24 hafta civarıdır. Bu süreç 17. haftadan önce olmamalı ve 26. haftadan sonraya bırakılmamalıdır. Ek gıdaya erken başlanması olgunlaşmamış sindirim sisteminde alınan proteinlerin sindirilememesi ve bağırsakların gelişmemesi sonucu proteinlerin sindirilemeden sistemik dolaşıma geçmesi nedeni ile alerji ve otoimmun birçok hastalığın (Tip 1 diabet ve çölyak hastalığı gibi) oluşumuna yol açar. Ek gıda başlangıcındaki gecikme de gıda reddi, pütürlü gıdaları yutamama, çiğneyememe, demir eksikliği anemisi ve ciddi anlamda yetersiz beslenmeye neden olur. Bebeğin kendi kendine dik oturabilmesi, yenilen yiyeceklere ilgi göstermesi, uzanması, istemesi hatta ağzını şapırdatması ek gıdaya hazır olduğunun göstergeleridir.

6-8 aylarda ortalama 200 kcal’nin ek gıdalar ile alınması yeterlidir. Bebeklerde mide kapasitesi doğumda ortalama 30 cc (2 yemek kaşığı), 6. ayda 180 cc (1 çay fincanı), 1 yaşta 240 (1 büyük su bardağı), erişkinde 960 cc (bir sürahi) dir. 

Ek gıdalara, ilk etapta tadımlık olarak başlanılması önerilir. Ek gıdalara yoğun olarak başlanması anne sütü alımını olumsuz etkileyebilir. Anneler ek gıdayı çok fazla abartmakta, gereğinden fazla başlamaktadır. Mide kapasitesinin ortalama 30 g/kg olduğu kabul edilmektedir. Ek gıda başlangıcında bu unutulmakta, öğün miktarları abartıldığı için kusmaya veya gıda reddine neden olmaktadır 6-8 aylık dönemde bebeğin günlük besin ihtiyacının 5’te 4’ü (3 ana öğünü ve bazı ara öğünleri) anne sütüyle karşılanır. Bu kural unutulmamalıdır. Bu sebeple 6. aydan sonra bebeğin düzenli olarak anne sütü ile beslenmeye devam ettirilmesi şarttır. Ek gıdalar bu dönemde tek başına bebeğin sağlıklı gelişimini desteklemeye yetmez. Anne sütünün azaldığı noktada ek besin arttırılmamalı, beslenme devam sütleri ile desteklenmelidir.

Ek gıdaya geçişte temel kurallar;

  • Ek gıda başlama sürecinde anne sütü yok veya yetersizse devam sütleri kullanılmalıdır. Anne sütünün yerini hemen ek gıdalar alamaz.
  • Ek gıda miktarı 6-8 ayda 2 öğün, 9-11 ayda 3 öğün şeklindedir. 12-24 ayda gerekirse bir ilave öğün eklenir.
  • Ek gıdaya ilk başta bir tatlı kaşığı ile başlanmalı, yavaş yavaş arttırılmalıdır. Böylece alerji semptomları çok yakından izlenebilir.
  • Ek gıda tek çeşit olmalı, 3 gün kuralı ile yeni besin eklenmelidir.
  • Ek gıdalara asla tuz ve şeker eklenmemelidir.
  • Ek besinlere geçilirken; elma, patates, havuç ve kabak gibi topraktan gelen sebzeler; sonra şeftali, armut gibi meyveler püre şeklinde verilmelidir. Blender, süzgeç ek gıda hazırlamada kullanılmamalıdır.
  • Ek gıdalar için en doğru öğün öğle öğünü ve bebeğin aç olduğu bir saattir.
  • Eğer bebek kaşığı reddediyorsa, belki sorun yemek yemek değil kaşığa alışamamasıdır. Bu durumda kaşık yerine parmağınızla yedirmek çözüm olabilir.
  • Etin tamamlayıcı beslenmeye eklenmesi geciktirilmemeli, ayrıca et suyu değil etin kendisini verilmelidir. 
  • Bebeklere vejeteryan veya vegan diyet verilmemelidir.

Tamamlayıcı Beslenmede Kaliteli Besinler

Süt ve Süt Ürünleri:

Yeterli hayvansal gıda alan bebeklerin tamamlayıcı beslenme çağında 200-400 ml, yeterli hayvansal gıda alamıyorsa günlük 300-500 ml (anne sütü veya inek sütü) tüketmesi uygundur. Çocuk devam sütleri 12. aydan sonra verilebilir. 

Süt ürünlerinin fermentasyonu mineral emilimini arttırır ve gıdanın laktoz içeriğini azaltır. Bu nedenle yoğurt ve peynirin bebek beslenmesinde tüketimi çok önemlidir.

Tahıllar:

Bebeklerin beslenmesinde tahıllar artan enerji ihtiyacını karşılamanın yanında lif kaynağı olarak da önemlidir. Tahılların et veya baklagillerle tüketilmesi idealdir. Tek başına hiçbir tahıl vitaminler yönünden yeterli olmadığı için tamamlayıcı besin olarak kullanılmamalıdır. Çölyak hastalığından korunmak için anne sütü alırken,  6-7 ay arasında tahılla tanıştırmak koruyuculuk sağlamaktadır.

Sebze Püreleri:

Sebzeler erken dönemde başlanması gereken, vitamin & mineraller, antioksidan ve lifler açısından zengin besin gruplarıdır. Sebzelerin etle beraber tüketilmesi, C vitamini ve demir emilimini 2 kat arttırır. Yeşil yapraklı sebzeler 4 aydan önce methemoglobinemiye neden olur. Methemoglobinemi; hemoglobin demirinin +2’den +3’e okside olması ile, dokulara yeterli oksijen taşınamaması sonucu morarmaya  neden olan ciddi bir hematolojik hastalıktır. Öncelikle patates, havuç, kabak gibi sebzelerle, tuz, baharat ve salça katmadan çorba hazırlanmalıdır. Bu formdan hızla püreye geçilmeli, et ve taneli sebzeler eklenmelidir.

Meyve Suları ve Meyve Püreleri:

6. aydan sonra elma, havuç ve şeftali suyu verilebilir. Meyveler püre şeklinde verilmelidir, biberonla değil, kaşık kullanılmalıdır.

Hayvansal Besinler:

Hayvansal içeriği olmayan ek gıdalarla bebeklerin temel ihtiyaçları karşılanamaz. Et tavuk, balık, yumurta mümkün olduğunca sık tüketilmelidir. Demir, çinko, kalsiyum, B vitamini ve A vitamini gibi mikrobesin eksikliğinin oluşumu hayvansal gıdaların tamamlayıcı beslenmeye eklenmesi ile önlenebilir. Tamamlayıcı beslenme çağındaki bir bebeğin günlük bir yumurta, 14-75 gr et, tavuk, balık veya karaciğer tüketmesi önerilir.

Aylara Göre Önerilen Besinler

Dönemler Besinler
0-6 ay Anne sütü
4-6 ay (Anne sütü yetersiz, bebek iyi büyümüyorsa) Anne sütü
Formül süt 17. haftadan sonra az miktarda tahıl içeren sebze çorbası
Meyve suyu – meyve püresi
6-8 ay Anne sütü
Anne sütü yeterli değilse süt ürünleri
Yoğurt, sütle hazırlanmış muhallebi-sütlaç
Zenginleştirilmiş sebze çorbası
Mercimek çorbası
Haşlanmış yumurta
Beyaz peynir
8-12 ay 6-8.ayda verilenlere ek olarak;
Tam yumurta
Baklagiller
Ezilmiş makarna, pilav, ekmek
Et, balık, tavuk, köfte, sebze yemekleri
>1 yaş Anne sütü
Ev yemekleri
Çocuk devam sütü veya inek sütü

 

İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK YAZILAR